Leugens.nl

De mythe van maakbaarheid met neplevenskunst 

Mindfulness

<strong>Valselijk gepresenteerd als remedie voor mensen die het leven niet kennen.

Voor het eerst zijn meer mensen dit jaar arbeidsongeschikt door psychische dan door lichamelijke klachten. We zijn vaker gestrest of hebben een burn-out. Vooral jongeren kunnen moeilijk overweg met werkdruk.

Als wondermiddel ontdekt een toenemend aantal mensen mindfulness: bewust leven in het hier en nu maakt ons gelukkig en gezond. Ook werkgevers sturen hun personeel graag naar een workshop mindfulness, want we worden er productief en stressbestendig van. Maar worden we er ook echt beter van?

Maakbaar geluk

Mindfulness leert je om het hier en nu bewust te ervaren. In plaats van gedachteloos een appel weg te knagen, ‘beleef’ je elke hap met alle zintuigen. Door met aandacht te leven, wordt je appel niet alleen smakelijker, ook kun je op termijn beter omgaan met negatieve emoties. Dat werkt. Psychische klachten verminderen, stress verdwijnt als sneeuw voor de zon.

Mindfulness past in de trend van het maakbare geluk – ‘gelukkig zijn’ is een intrinsiek doel. Daar wordt een hele industrie omheen gebouwd: elke dag komen er nieuwe lifecoaches, mindstyleblogs, zelfhulpboeken en bladen bij die je het ultieme geluk beloven, omkleed met vrolijke kleuren en bloemetjes.

Je zou bijna denken dat deze Teletubbie-wereld voor iedereen te bereiken is met een mindful style of life. Maar daarin kan de moderne hippie zichzelf nog tegenkomen: in het leven loopt niet alles op rolletjes.

Dwangmatig leuk

Onze maatschappij heeft steeds minder ruimte voor rafelrandjes. Alles moet vooral leuk zijn: onze relatie moet spannend zijn, ons werk uitdagend, ons seksleven opwindend en ons sociale leven interessant. Deze geweldige lifestyle leggen we graag vast in selfies om deze vervolgens te delen met de buitenwereld.

We maken elkaar helemaal gek met al deze leukigheid, duwen elkaar in een wedloop van gave momenten. Jongvolwassenen leggen elkaar een picture-perfect leven op – totaal onhaalbaar, dat wel.

Kamp je dan toch met tegenslag, dan kan dat lastig zijn: je ziet zoveel pracht en praal om je heen dat je wel gek lijkt dat het bij jou niet lukt. Maar tegenslag hoort bij het leven en het zijn juist de strubbelingen in het leven waar je het meest van leert.

Graaf liever

Wie een knoop in z’n buik heeft van ellende, wordt in de mindfulnessmethode geleerd deze knoop wel te voelen maar er niets mee te doen.

Toch is het interessant om te onderzoeken waar hij vandaan komt. Is het opgekropte woede? Ingehouden frustratie? Door kritisch naar jezelf, je verleden en je omgeving te kijken, kun je tot pijnlijke conclusies komen.

Misschien blijkt het dat je wilt veranderen van baan of van partner, zet je vriendschappen op het spel of prik je de schone schijn van je familie door. Wie de kern van zijn problemen opzoekt, zal soms eerst door een dal gaan voordat het beter wordt.

Maar de moderne mens wroet liever niet in zijn problemen en laat de negatieve emoties voor wat ze zijn: voel het, ervaar het, en blaas het weg.

En het resultaat van deze berusting mag er zijn: instant geluk, een positievere kijk op het leven en minder stress. Recent onderzoek wijst zelfs uit dat mindfulness net zo effectief kan zijn als antidepressiva.

Maar daarmee is de methode gelijk ook slechts symptoombestrijding. De klachten kunnen dus op korte termijn wel verdwijnen, de wond ettert van binnen gewoon door.

Doodgewoon ongelukkig

Bovendien zit er een raar taboe op ongeluk. Wie niet te allen tijde helemaal in balans is, zal wel ziek zijn. Onze geluksmaatschappij laat weinig ruimte voor de wispelturigheid van lichaam en geest. Wie zijn emoties de vrije loop laat, wordt bestempeld als labiel en wie boos is als hysterisch.

Terwijl het juist zo gezond is om al die opgekropte emotie eruit te gooien. Een flinke huilbui, woedend dat bord kapot smijten – het kan heerlijk zijn. En een fikse ruzie met je liefje om vervolgens stoom af te blazen in bed kan enorm opluchten.

Sommige mensen moeten zelfs overgeven of boeren als ze zich niet goed voelen. Ons lijf is het beste kompas voor onze geest: het laat je voelen wat je op je lever heb en geeft je de kans om ‘je hart te luchten’. Maar we zien elkaar liever niet op die kwetsbare, ‘lelijke’ momenten en negeren liever signalen van ons lijf.Anno 2015 is het lichaam in plaats van een nuttig instrument vooral een visitekaartje dat mooi moet zijn.

Vlucht struisvogels

Natuurlijk kan het nuttig zijn om met aandacht te leven en stil te staan bij ‘het moment’. Maar wie alleen leeft in het hier en nu, trekt geen lessen uit het verleden en bekommert zich niet om de toekomst. Als we onze eigen issues al niet onder ogen durven zien, hoe kunnen we dan de grote problemen in onze maatschappij als geheel adresseren?

Onze korte termijnvisie en focus op de buitenkant weerhoudt ons van een kritische blik naar binnen. We plakken liever pleisters. Zo creëren we een kudde struisvogels: allemaal staan we met ons hoofd ingegraven helemaal mindful te zijn.

Iedereen is zo druk bezig met het geluk dat de pech wordt overgeslagen. Vergeet daarom dat optimistische gezwets en stop met zweven. Sta met beide benen op de grond en leer van je pijn. Schreeuw het uit, sla om je heen en schrijf, zing, of huil de stress van je af. Focus je niet op het geluk zelf, maar op dat wat je wilt worden of bereiken. Dan komt met een beetje geduld dat geluk vanzelf wel een keer.

* Paulien Derwort (foto) is schrijver.

Een versie van dit artikel verscheen op zaterdag 30 mei 2015 in NRC Handelsblad

Paulien Derwort | 28-06-15 04:57