Leugens.nl

 

Detecteren van liegen uit lichaamsbeweging en vertellen van details

Volkskrant Wetenschap stak de thermometer in het onderzoek naar leugendetectie. Vorderingen worden gemaakt met nieuwe methoden en het verwerpen van de polygraaf zoals eerder op Leugens.nl al stond.

Gelezen: Volkskrant 9 april 2023, Kim van der Gouw

Leugens.nl publiceerde herhaaldelijk over leugendetectie, noblesse oblige, zoals in 2013 over de toepassing van de polygraaf in België terwijl die onbetrouwbaar is. Ook het Volkskrant-artikel begint daarmee, ofschoon meting van stress – de basis van de polygraaf – wel een methode kan zijn: bijvoorbeeld in Japan waar bij verhoren daderkennis wordt gedeeld. Verdachten reageren daar nerveus op.

Er zijn twee methoden voor detectie in verhoor, de eerste is discutabel, de tweede minder:

‘Controlevragentest’, toegepast in de VS, Canada en Israël: daders reageren nerveuzer op delictvragen, omdat ze liegen als ze die ontkennen. Onschuldige verdachten reageren rustiger op delictvragen maar nerveuzer om controlevragen;

‘Verborgeninformatietest’: onschuldige verdachten hebben geen daderkennis en worden minder snel vals beschuldigd. Ewout Meijer, docent forensische psychologie aan Universiteit Maastricht, prefereert de laatste test

Beweging en details vertellen

Behalve de spanning kun je beweging als indicator van liegen nemen, zo onderzoek Sophie van der Zee aan de Erasmus Universiteit. Leugenaars vertonen meer spiegelgedrag – met de ondervrager – en passen gedrag meer aan om eerlijk over te komen; bijvoorbeeld aankijken van de ondervrager. Ook deze methode is gevoelig voor fouten, tenzij je zeer nauwkeurig meet. Meer sensoren toepassen, AI en big data gaan natuurlijk helpen, maar dan nog rest twijfel.

Een derde methode is gebaseerd op de bevinding dat leugenaars juist minder details vertellen. Bruno Verschuere, hoofddocent forensische psychologie aan de UvA, onderzoekt dit samen met Ewout Meijer.

Dit is gebaseerd op het ‘leugenaarsdilemma’: leugenaars proberen met meer details geloofwaardig over te komen, maar die vergroten ook de kans om betrapt te worden.

De laatste methode is het eenvoudigst, maar nog verre van waterdicht. Dan toch maar het ‘onderbuikgevoel’ van de ervaren rechercheur of journalist vertrouwen?

(Ondergetekende is door een college eens een ‘lopende leugendetector’ genoemd. Ik voel vaak aan dat mensen liegen, maar dat is al helemaal niet wetenschappelijk betrouwbaar.)

Peter Olsthoorn | 11-05-23 09:04