We geven onszelf twee keer per dag het strategische recht 

Liegen verkopen we als moreel juist aan onszelf

We doen het allemaal: liegen. We vinden vaak dat we daar moreel recht op hebben.

De één heeft in een datsja bij Poetin gezeten. De ander bezweert dat er echt geen bonnetjes waren. Een derde zegt dat er geen vaststellingsovereenkomst is. Politici en liegen lijken – anders dan bij ons stervelingen – onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar dat is maar schijn. We liegen namelijk allemaal minstens twee keer per dag, zonder dat we onszelf een leugenaar vinden.

Dat komt omdat we tijdens het vertellen van een onwaarheid vaak vinden dat we een moreel recht hebben om te liegen. Het is een vorm van entitlement, een prachtige term uit de psychologie waarmee wordt aangegeven dat je vindt dat je aanspraak hebt op bepaald gedrag, omdat je dat als moreel juist aan jezelf verkoopt.

Van conflict naar relatie

Halbe Zijlstra, Ivo Opstelten en Mark Rutte liggen dan ook niet wakker van hun leugens (want zij vinden die waarschijnlijk niet immoreel), maar van hun ontmaskering. Ze hebben in hun hoofd steeds het volste recht op hun leugens.

De reden dat er zoveel wordt gelogen, is dat de normale menselijke staat die van het conflict is. Dat is helemaal niet erg, want waar twee belangen elkaar treffen, ontstaat er nu eenmaal een conflict. In onze taal staat conflict gelijk aan ruzie met de bijhorende strategie om die in eigen voordeel op te lossen.

Maar dat is maar een beperkte definitie, een benauwende blik zelfs. Een conflict kan namelijk ook leiden tot een onderhandeling, tot wederzijds onderzoek of zelfs tot vergeving. Welk van deze vier paden bij een ervaren tegengesteld belang gekozen wordt, hangt sterk af van de kwaliteit van de relatie.

Want een conflict oplossen in een kwalitatief goede relatie leidt meestal tot werkelijk contact en na afloop zelfs tot een diepere wederzijdse verbinding. Maar wanneer de belangen verschillen en de relatie minder goed is, leidt conflict meestal tot strategisch gedrag, tot politiek dus. En niet alleen bij politici, maar ook in onze persoonlijke relaties.

Strategische leugen

Een voorbeeld uit het dagelijks leven. Stel een vrouw zit bij haar vriendin. Het is bijna zes uur en ze moet eigenlijk naar huis om met haar gezin te eten. Maar ze vindt al tijden dat haar man daar te weinig bij helpt. Dus om haar man dat te laten merken, reageert ze politiek. Ze laat zichzelf nog een lekker wijntje inschenken en via deze strategische daad van te laat komen probeert ze effect op haar man te hebben.

Als ze werkelijk vertrouwen in de verbinding met haar man had gehad, was ze naar huis gegaan om met hem in alle openheid haar probleem te bespreken. Nu zegt ze dat ze de tijd vergeten was. Een strategische leugen, maar wel eentje waar ze voor zichzelf het volste recht op had.

Geen wezen op aarde is zo strategisch als de mens en in zijn wereld is niets zo politiek als de politiek, want er zijn grote tegengestelde belangen en de relaties zijn meestal van slechte kwaliteit. Het vertellen van leugens is daarmee onlosmakelijk met politiek verbonden.

We kunnen Mark Rutte dus een leugenaar noemen, maar accurater is dat onze premier gewoon een waar politicus is, die – net als wijzelf – zichzelf minstens twee keer per dag het morele recht geeft een pertinente onwaarheid te vertellen.

*) Steven Pont (foto) is psycholoog en therapeut. In juli 2018 duidt hij in de Volkskrant als gastcolumnist thema’s en gebeurtenissen uit het nieuws vanuit de psychologie. Dit was maandag 1 juli de eerste bijdrage

  • Reacties

  • Theo Knippenberg | 16/07/18 om 17:07

    Want waarheid is, zegt Nietzsche, die leugen die we nodig hebben om te overleven.

Reageer op dit artikel:

*
To prove you're a person (not a spam script), type the security word shown in the picture. Click on the picture to hear an audio file of the word.
Anti-spam image

*
To prove you're a person (not a spam script), type the security word shown in the picture. Click on the picture to hear an audio file of the word.
Anti-spam image

Uw e-mail adres wordt niet gepubliceerd en niet aan derden verstrekt.

Omgangsvormen