Wagendorp, Heijne en Lemm over de gevolgen
2017 was een te vruchtbaar leugenjaar
De stroom aan bewuste hele en halve onjuiste uitingen in vele variaties, zoals net overschatte nepnieuws, was letterlijk niet bij te houden voor deze hobbysite. Graag in 2018 wat meer waarheid, luisteren en de ander gelijk geven bij goede argumenten. Anders bezwijkt deze site nog; en wordt de mensheid in oorlog gestort.
Gelezen: Column Bas Heijne en Column Bert Wagendorp, 23 december 2017, opinie Rutger Lemm, 30 december 2017
In voorbij jaren plachten we nog een Top 10 van leugens te maken, zoals:
Een jaar terug maakten we de balans nog op over de Fitna-affaire, wellicht de grootste nationale leugencrisis van het afgelopen decennium; achteraf altijd een storm in een glas water.
Dit jaar hadden we in Nederland Henk Krol, maar de vraag is of de man liegt of wordt geplaagd door een te gebrekkige intelligentie en bewustzijnsvernauwing. En het smoezenboek van Baudet voor zijn bedenkelijke uitspraken en handelingen lieten we maar voorbijgaan. Wie zegt u, Trump? De verslaving van de pers aan de man lijkt me stuitender dan zijn aanhoudend liegen en vals spelen. Dat is doorzichtig en heeft nauwelijks invloed.
Zijn vertegenwoordiger in ons koninkrijk, de heer Pete Hoekstra, werd dankzij Nieuwsuur de Leugenaar van het Jaar. Subliem cynisch geheugenverlies. Datzelfde Nieuwsuur leverde door het noeste spitwerk van Bas Haan ook onze grootste binnenlandse jokkebrokken, die van de VVD op Justitie, na Opstelten, Teeven en Van der Steur ook onderzoeksclub WODC. De VVD won de verkiezingen, Trump ook trouwens.
Ik was in 2016 de eerste om te beweren dat factchecken weinig tot niets helpt om de stroom onwaarheden in te dammen. Wij journalisten miskennen altijd de vraagkant van de nieuwsmarkt: daar is de meer behoefte aan geklets van DWDD en Jinek dan aan feitelijke verslaggeving. Zie ook parlementaire verslaggeving.
En wil de Telegraaf-lezer helemaal niet dat hoofdredacteur Paul Jansen de nadruk op het brengen van de juiste feiten legt. Een beetje jokken is veel gezelliger. En Volkskrant-wetenschapsredacteur kan de haatpropaganda aan de kaak stellen, maar ook de hoog opgeleide krantenlezer vindt de hele en halve onwaarheden en valse beeldvorming van de kletsinterviews van Volkskrant Magazine wel zo lekker.
Columnisten en de leugen
NRC en de Volkskrant namen vorige week de belangrijkste columnisten de leugen als thema voor hun beschouwing over 2017. Precies de opvatting dat verzinsles juist bij ontvangers in vruchtbare aarde vallen, onderschrijft Wagendorp (foto) met De Bijbel leert dat nepnieuws van alle tijden is. Over de verzonnen verhalen over Jezus’ geboorte:
‘Ze laten ook zien dat het de mens niet zo heel veel uitmaakt of een verhaal waar is of niet. Er zijn nog altijd honderden miljoenen gelovigen die ervan uitgaan dat Jezus over water liep en bij wie je niet hoeft aan te komen met de kanttekening dat factchecking heeft uitgewezen dat dat onmogelijk is…
De opvatting van de Amerikaanse schrijver en wetenschapper Joseph Campbell dat ‘religie verkeerd begrepen mythologie is’, snijdt hout…Eeuwenlang ging het in verhalen helemaal niet om de zuivere waarheid, maar om het verspreiden van overtuigingen, interpretaties en inzichten. En ook om macht, beïnvloeding en manipulatie. Donald Trump staat niet in een nieuwe, maar juist in een oeroude traditie.’
Onder de kop Leugenaars schrijft Heijne:
‘Sinds we weten dat de waarheid is wat we willen geloven, is liegen een stuk gemakkelijker geworden. Of moet ik zeggen: het erop nahouden van twee, volkomen aan elkaar tegengestelde waarheden…
Het doel is zoveel verschillende waarheden verkondigen dat wat waar is er helemaal niet meer toe doet. Iedereen kiest dan zelf maar. Met afwegen van de feiten heeft het niets te maken, het is gewoon ordinair partij kiezen.’
Humor ge- en misbruiken
Dat het met liegen en het verwarren van realiteit en verbeelding uit de hand gelopen is, bewijst het best de twijfel die is gerezen aan ironie en andere vormen van humor. Zo erg dat grappenmaker Rutger Lemm in NRC moet uitleggen welke grappen – volgens hem – wel en iet kunnen. Citaten:
‘Dit was het jaar waarin ironie en politiek steeds meer door elkaar begonnen te lopen. Hebben we niet allemaal steeds meer moeite om „satire en serieuze beledigingen uit elkaar te houden”? De vraag ‘Wat is een goede grap?’ lijkt relevanter dan ooit…
Maar juist omdat grappen en ironie zo krachtig zijn, en (terecht) op een voetstuk staan in de westerse wereld, vormen ze eveneens een gevaar. Journalist Jason Wilson schreef in mei van dit jaar een uitgebreid artikel in The Guardian over hoe de alt-right-beweging ironie inzet als wapen.’
Conclusie van Lemm: ‘Je zou dus kunnen zeggen dat een goede grap altijd tegelijk politiek incorrect én vooruitstrevend is: hij kijkt verder dan onze huidige vastgeroeste perceptie.’
Vind ik een hopeloze scheidslijn, want ook over ‘vastgeroeste perceptie’ zijn de meningen ernstig verdeeld. En het is verdomd moeilijk te bepalen of iemand met een grap ook niet zijn mening wil opdringen. Het beste voorbeeld is Youp van ’tHek die ons z’n opvattingen onder het mom van grappen door de strot duwt, vooral in zijn columns maar ook met een Oudejaarsconference. Of niet?
Peter Olsthoorn | 31-12-17 19:38
Uw e-mail adres wordt niet gepubliceerd en niet aan derden verstrekt.
Omgangsvormen