Was het vage vermoeden niet genoeg?
We hebben het niet willen/kunnen weten
Moord op 102.000 Joden, Sinti en Roma. Vermoedden we, of zelfs, wisten we het? Allengs heftiger wordt de strijd over het antwoord op deze vraag. Over niet bewust weten en bewust niet weten.
“Wie het wilde weten, kon het weten”, luidt de kop boven een opinieartikel dit weekend in NRC Handelsblad. Het is van Ies Vuijsje (foto), die met het boek Tegen beter weten in ook beweerde dat het Nederlandse volk en de regering te London aan wegkijken deden. Ze hebben tijdens de oorlog vanaf het begin van de deportaties reeds geweten van de moorden aan het eind van de treinlijn.
Hij reageert op het boek ‘’Wij weten niets van hun lot’ Gewone Nederlanders en de Holocaust’ van Bart van der Boom, docent vaderlandse geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Die schreef zijn boek, waarvan de titel ook voor zichzelf spreekt (interview), als reactie op het boek van Vuijsje. Hij houdt een weblog bij, inclusief kritiek op zijn eigen werk.
Ed van Thijn uitte kritiek: Van den Boom verzwijgt dat ‘Londen’ in 1942 wist van de moorden. Hij noemt het boek van Van der Boom om die reden ‘misleidend’. Volgens Van der Boom gaat zijn boek niet over de regering in Londen.
‘Psychisch vraagstuk’
Nelleke Noordervliet schreef na het verschijnen van ‘Tegen beter weten in’ in 2006 de column ‘Barmhartige leugen’, met als conclusie: “Uit de discussie laat zich één conclusie trekken. Het gaat in dit geval niet zozeer om geschiedschrijving als wel in laatste instantie om psychologie. Er waren berichten over de Endlösung, hardnekkige geruchten waarvoor meer en meer bewijzen werden aangedragen.
De waarheid niet onder ogen willen zien omdat zij ongelooflijk c.q. onverdraaglijk is, of omdat men terugschrikt voor de verplichting te handelen ligt in elkaars verlengde. Het is niet fraai, maar het is begrijpelijk, zeker onder de verwarrende oorlogsomstandigheden.”
Toen moest ‘Wij weten niets van hun lot…’ nog verschijnen, want dit bracht de historische vraag van de feiten weer in de schijnwerper. Konden we de moorden vermoeden, of zelfs weten? Waarom zijn niet meer Joden geholpen?
Nelleke Noordervliet komt, vermoed ik, dicht bij het antwoord. Er was geen harde leugen van de ontkenning van de vreselijke gevolgen die Joden te wachten stonden. Wel wist de politieke top meer en zweeg er voornamelijk over via radio Oranje. Dus was het volk hier, inclusief Joden, zich onvoldoende bewust van de ernst van de dreiging ondanks een vaag vermoeden over het noodlot.
‘Bewust weten’
Echter, het begon toch in 1942 met het wegvoeren van Joden zonder goede reden, zonder proces, in goederentreinen. Was dat niet erg genoeg om te weten van groot onrecht? Niet weten speelde zeker een zware rol, maar er waren signalen genoeg. Al vanaf 1934 ving Nederland Joodse vluchtelingen uit Duitsland op. Er waren hier protesten zoals aan de Universiteit Leiden, met harde repercussies.
Tussen kunnen en willen weten schijnt licht, ook nu nog. En vooral tussen niet bewust weten en bewust niet weten.
Moed en/of macht om te handelen ontbraken ook en dat had op zich invloed op het ‘weten’ of willen weten. Ook wij kunnen weten dat met elke hap voedsel die we nemen een Afrikaan het leven laat. Van ‘onze’ oorlogen, zoals in Irak en Joegoslavië, willen we de medewerking aan tienduizenden doden niet weten.
Of dichterbij: elke keer als we gehaast het gaspedaal intrappen, zouden we moeten beseffen het risico te nemen een kind om het leven te brengen. We nemen de circa 20.000 verkeersdoden van de afgelopen twintig jaar ook voor lief.
Willen we dit alles weten? Of we al dan niet kunnen handelen is, hoe gek het klinkt, van invloed op het weten. Niet alleen andersom.
Naast de veelvuldig (en vaak onzinnig) gebruikte term ‘bewust kiezen’ kunnen we ‘bewust weten’ gaan hanteren. Dan moet wellicht Dick Swaab nog aanwijzen waar zich het reservoir ‘onbewust weten’ of ‘veilig weggestopt’ in onze hersenpan ongeveer bevindt.
Klein kan het niet zijn…
Peter Olsthoorn | 04-05-13 20:36
Reacties
justHarry | 05/05/13 om 03:55
Misschien zijn er in het heden ook wel dingen die we verdringen, zoals bijvoorbeeld het amerikaanse, nederlandse (nato), joodse (israël) imperialisme … en dan ik het nog niet eens over 911.
Likoed Nederland | 05/05/13 om 14:30
Wat zeker wordt weggehouden door de media zijn de islamitische oproepen tot een tweede holocaust op de Joden.
Terwijl die simpelweg te constateren zijn door de Arabische staatstelevisiezenders te bekijken:
http://likud.nl/category/geselecteerd/clips/
mike | 12/05/13 om 10:54
@Likoed Nederland: dit bewijst maar weer eens dat Likud een criminele organisatie is wat gewoon verboden zou moeten worden. Bah. Toen ik jonger was, geloofde ik echt in de Holocaust. Niet verwonderlijk daar je er vanaf kind, jaar in jaar uit, mee wordt geïndoctrineerd. Ben nu 35 en heb sindsdien veel gelezen, veel om me heen gekeken en kan het allemaal een beetje in perspectief zien. Zomaar wat opmerkingen:
1. Holocoaustontkenning bestraffen is in een vrije samenleving onwaardig. Maar hier zie je a) hoeveel macht de Joden hebben en uit hun slachtofferrol kunnen komen en b) hoe ‘vrij’ onze samenleving werkelijk is is.
2. Er is verschil tussen Nazi-Holocaust en de Holocaust als PR campagne. (N. Finkelstein)
3. Onderbelichte rol van de brute zionistische rol in de Holocaust.
4. Onderbelichte rol van het grootkapitaal die met hun geld de opkomst van het Nazi’s en WOII voorbereid hebben (IG Farben/Bayer/IBM/Chase/Ford/Kodak/CocaCola/Allianz/Nestle/GE/BMW/Rockefeller/DuPont)
5. Prescot Bush, vader/opa van 2 voormalige Amerikaanse Presidenten, was van 1926 tot 1942 de financiële architect van de Nazi oorlogsmachine.
6. Connect the dots en begrijp waarom Moslims nu sinds Bush I en II aan de macht zijn geweest zo erg gecriminaliseerd zijn/worden. En Zionistische groeperingen als Likud dragen daar hun steentje aan bij met hun propagandamolens, dubbelagenten, infiltranten, ‘valse vlag operaties’.
7. We veroordelen dagelijks, jaar in jaar uit Moslims om hun barbaarse, criminele gedrag. Maar het is al bijna 1000 jaar geleden dat er uit naam van de Islam afgereisd werd om een ander land binnen te vallen.
8. De gevaarlijkste zijn die, die met groot machtsvertoon onschuldige landen als Afghanistan, Iraq, Palestina binnenvallen en die mensen daar als tweederangs behandelen. Oude kunst schatten van de oudste beschavingen worden verwoest, of gestolen (Babylon/Assyrië) zodat geschiedenis nog meer herschreven kan worden en wij nog dommer gehouden kunnen worden. We vinden onzelf zo slim tegenwoordig? In de oude tijden, nog niet zo gek lang geleden, spraken mensen gemiddeld 4 talen, konden zelf rekenen en wisten waar ze vandaan kwamen en naartoe moesten. En nu jij.
”ik denk dus ik ben – Descartes”
Peter Olsthoorn | 12/05/13 om 14:42
Mijnheer Mike,
Uw reactie heeft een antisemitische geur. Gelieve dan te reageren onder uw eigen naam en woonplaats zodat u traceerbaar bent. Voor dit soort reacties moet u volledige verantwoordelijkheid nemen, anders verwijderen we die.
mike | 12/05/13 om 15:31
@Peter Olsthoorn
Deze site wordt door u beheert en dus maak ik geen schijn van kans. Maar goed ik doe toch een poging.
Wanneer u mij op deze manier aanspreekt en dat wat ik neer heb gepend kwalificeert als ‘antisemitisme’ gebruikt u dit waarschijnlijk als afleiding om niet inhoudelijk op mijn schrijven in te gaan. Jammer.
Als iemand een goed argument heeft en is kritisch tegenover het Israëlisch beleid kan je hem vragen of hij antisemitisch is. Nou valt de persoon in verdediging en gaat de discussie langzamerhand over iets anders. Want alles wat die persoon zal zeggen, zal geen bewijs zijn dat hij niet antisemitisch is. Daarna kan je aan al zijn verdedigende argumenten kanttekeningen brengen. Voordat je het weet is de discussie helemaal dood. Het gaat immers niet meer over de argumenten die hij heeft gebracht, maar het wordt een saai en niets zeggende discussie over het wel of niet antisemitisch zijn. Voor een debatjury is dit als een drogreden beschouwd, de zogenaamde red herring.
Stel dat iemand antisemitisch zou zijn en toch een argument heeft. Is zijn argument automatisch vals omdat hij antisemitisch zou zijn? Nee. Elk argument dient op zijn geldigheid getoetst te worden, noch op de karakter van de spreker, noch op zijn doeleinden. De karakter van de spreker aankaarten in een debat is verboden en het heet een ad hominem drogreden.
Het is bovendien onmogelijk om te bewijzen dat je niet antisemitisch bent. Het is ook in strijd met de argumentatieregels om het te eisen. Stel bijvoorbeeld dat ik zou zeggen dat God bestaat en als je het met mij oneens bent, dat je het moet bewijzen dat God niet bestaat. Je kan op deze manier een debatpartner oneindig lang weg sturen om allerlei bewijzen te vergaren. Dus je kan op deze manier het debat frustreren, als je niet wil dat de andere, die een goed argument heeft, gelijk krijgt. Daarom heeft een debat/argumentatie als regel dat diegene die iets beweert verplicht is om het te bewijzen dat zijn bewering waar is. Je mag niet van een andere eisen dat hij het tegenovergestelde bewijst.
Ik ben dus volstrekt gerechtvaardigd om vragen antisemitisme te weigeren te beantwoorden. Een dergelijke vraag is illegitiem vanuit de argumentatieregels, want het leidt af van het argument en is irrelevant voor het argument zelf. Bovendien kan het door iemand met slechte bedoelingen gebruikt worden om het argument dood te gooien. Dus als u mij van antisemitisme verdenkt, het heeft geen zin om mij de vraag te stellen. Dan heeft u gewoon vette pech.
Mike Valens,
Maastricht
e-mailadres bekend bij de redactie
Peter Olsthoorn | 13/05/13 om 10:58
@Mike Valens
Daar ik vond dat uit uw eerdere reactie een antisemitische geur opsteeg, heb ik u gevraagd om publicatie van uw naam, dus strijden met open vizier.
1. U schrijft ‘Mike Valens Maastricht’. In e-mail contact dat we hadden stond een andere naam. Toen ik u daarop wees en naar uw identiteit vroeg, haakte u af. Dat vind ik laf.
2. De daad vind ik laf, uw eerdere reactie heeft een zweem van antisemitisme. Ik maak u niet uit, ik kwalificeer uitingen en daden. In dit geval een uiting met een antisemitische strekking onder een valse naam. Die combinatie vind ik verwerpelijk.
3. Inhoudelijk wil ik de discussie over Israël wel degelijk aangaan, maar wat heeft uw opmerking over ‘grootkapitaal’ voor de oorlog daarmee te maken? Lees nog eens terug wat u daar schrijft, qua vorm is het modder. En de inhoud?
Kortom, be my guest met een eerlijke discussie. Maar niet in deze vorm. Ik heb respect voor Jehova Getuigen die aan m’n deur durven te bellen, maar niet voor dit soort lafheid.