Hoogleraar Van Kleef maskeert eigen falen
Stapel is geen mediacreatie
De media mogen een zekere betrouwbaarheid van wetenschappelijke publicaties verwachten.
De Amsterdamse hoogleraar sociale psychologie Gerben van Kleef veegt schaamteloos het straatje van de sociale psychologie schoon door de media mede de schuld te geven van de weergaloze fraude die zijn collega Diederik Stapel pleegde.
Stapel zelf – en dat siert hem – komt daar nu in ieder geval ruiterlijk voor uit en maakt in zijn gratis te downloaden boek een uitgebreid mea culpa. Van Kleef echter verwijt de media dat Stapels ‘flutstudies’ aanvankelijk maar al te graag door de media werden gebracht in pakkende soundbites en mooie oneliners.
Ik zou Van Kleef willen vragen: waarom zouden de media dat niet doen als die onderzoeken daar aanleiding toe gaven? De resultaten waren mooi en sappig. Zouden journalisten daar beter een saai en droog stuk over maken? Of bedoelt hij eigenlijk dat, omdat het ging om sappige onderzoeksresultaten, de media achterdochtiger hadden moeten zijn?
Drogredenering
Van Kleef volgt hier een interessante drogredenering. Nu de checks and balances in de wetenschappelijke wereld openlijk (in de media, ja) onder vuur liggen, zijn diezelfde media in zijn ogen ineens medeverantwoordelijk. Huh, maar de checks and balances in uw sector deugen toch niet? En het is dan toch ook de volledige verantwoordelijkheid van uw sector dat deze op wereldschaal ongekende fraude kon plaatsvinden.
Van Kleef redeneert alsof het Ahold-debacle – de presentatie van geflatteerde jaarcijfers die door gerenommeerde accountants in orde waren bevonden -destijds voorkomen had kunnen worden als de journalistiek die cijfers niet had geloofd en haar kolommen daar niet voor had geleend. Misschien zit daar iets in. Het is immers nooit verkeerd de handel en wandel van het grootkapitaal te volgen. Maar journalisten zijn wetenschappelijk onderzoekers noch accountants. We mogen toch in alle redelijkheid van de wetenschap verwachten dat zij haar checks and balances op orde heeft.
Het verwijt van ‘broddeljournalistiek’ in één zin met ‘slodderwetenschap’ is pure demagogie. Van Kleef sleurt de journalistiek mee in de diepe put waarin zijn eigen sector – terecht – is beland. Uit pure wanhoop krijgt de boodschapper van het nieuws een klap om de oren.
Zelf zitten slapen
Voorzitter Pim Levelt van de gelijknamige commissie die de Stapels’ fraude onderzocht, concludeerde niet voor niets in NRC Handelsblad (28 november 2012) dat hij het ‘belangrijker dan de fraude van Stapel’ acht dat in de wetenschappelijke wereld ‘niemand aan de bel heeft getrokken over rare dingen in Stapels publicaties’. De enige juiste conclusie.
De redenering die Van Kleef (overigens in een pakkende oneliner) debiteert, was niet erg als ze alleen uit domheid voortkwam. Maar van een hoogleraar sociale psychologie kan dit niet anders worden geduid dan opzichtige sluwheid. Ongeveer zoals een politicus bij een verkeerd gevallen proefballonnetje beweert dat hij niet goed is geciteerd.
Van Kleef stelt dat journalisten van kwaliteitsmedia ernaar moeten streven gedegen onderzoek over het voetlicht te brengen in plaats van geinige effectjes zonder theoretische fundering of maatschappelijke relevantie.
Ik zou het willen omdraaien: universiteiten zouden ernaar moeten streven gedegen onderzoek over het voetlicht te brengen in plaats van met geinige effectjes zonder theoretische fundering of maatschappelijke relevantie naar de pers te lopen. Het feit dat dit laatste mogelijk is, zegt alles over de wetenschappelijke wereld en weinig over de journalistiek.
Frans Oremus is redacteur van Villamedia Magazine en Villamedia.nl
Frans Oremus | 06-12-12 09:55
Reacties
Diederik S. | 06/12/12 om 11:04
Gerben van Kleef publiceerde ‘Op het gevoel’
Uit de samenvatting http://www.bol.com/nl/p/op-het-gevoel/1001004011830043/ De samenvatting begint met
“Zijn wij de slaaf van onze emoties? Of kunnen we ze inzetten om iets van anderen gedaan te krijgen? Al eeuwenlang is de heersende opinie dat emoties nergens goed voor zijn.”
Beide vragen zijn open deuren. Iedereen zal de eerste met ‘nee’ beantwoorden. En een baby weet al het antwoord op de tweede vraag.
De daarop volgende bewering is niet gebaseerd op deugelijk onderzoek, ofwel deugt historisch voor geen meter.
Zal ik, nu ik toch geen betrekking meer heb maar nog wel iets weet van sociale psychologie, het boek van Gerben van Kleef eens onder de loep leggen?
Frans Oremus | 06/12/12 om 13:20
Een goed idee @DiederikS. Misschien moet u klokkenluider worden..
Astrid | 06/12/12 om 15:23
Tja, als iemand aan de hand van het nogal beperkt citeren van een opinie stuk in de krant het nodig vindt om deze persoon te betichten van leugens dan ben je inderdaad een stuk beter bezig (en minder demagogisch?). Om daarnaast ook nog te beweren dat deze persoon slecht onderzoek zou doen, terwijl degene die het bericht plaats waarschijnlijk nog nooit een onderzoek van Gerben van Kleef gelezen heeft, is helemaal het toppunt van kwaliteitsjournalistiek.
Gerben van Kleef geeft in zijn opiniestuk, naar mijn mening, een eerlijk en genuanceerd beeld van de rol van de media én de wetenschap in deze zaak (en dat laatste wordt door de heer Oremus nogal makkelijk genegeerd). Als wij blijkbaar niet van de journalistiek mogen verwachten dat ze hun bronnen checken (denk aan het Friso debacle), wat mogen we dan wel precies van journalisten verwachten? Het daarnaast uitgaan van het rapport van een commissie die misschien ook nog wel wat steken heeft laten vallen (zie: http://universonline.nl/2012/12/06/stroebe-rapport-stapel-rectificeren/) is ook nogal makkelijk en kort door de bocht. Over de mea culpa van dhr. Stapel zijn de meningen (ook in de kwaliteitsjournalistiek) flink verdeeld (http://www.nrc.nl/boeken/2012/11/30/autobiografie-stapel-is-een-narcistisch-mea-culpa/). Het makkelijk scoren met geinige effectjes is dhr. Oremus dus blijkbaar niet vreemd.
Frans Oremus | 06/12/12 om 15:54
@Astrid: ik ben inderdaad dol op geinige effectjes. Maar ik heb nergens beweerd dat ‘dat deze persoon (van Kleef, FO) slecht onderzoek zou doen’. Waar haalt u dat vandaan; of verwart u mij met @DiederikS?
Astrid | 06/12/12 om 17:14
U heeft het inderdaad niet letterlijk gezegd, maar u neemt ook niet echt afstand van de aantijging door uw reactie dat het “een goed idee” is om de deugdelijkheid van het onderzoek van Van Kleef te gaan bekijken. Daarnaast zijn er aanwijzingingen in uw opiniestuk te vinden voor deze mening wat betreft de sociale psychologie in het algemeen, en qua de domheid of sluwheid van Van Kleef in het bijzonder. Maar nu leest u misschien uw eigen stuk ook selectief? Het meest opvallende is echter dat u niet ingaat op mijn oordeel dat het artikel van van Kleef een stuk genuanceerder is dan u hierboven beweert. Het is in mijn ogen dus “feitelijk” onjuist om de conclusies te trekken die u trekt.
Frans Oremus | 06/12/12 om 17:50
Beste @Astrid: ik haak af
Astrid | 07/12/12 om 09:02
Geachte @Frans Oremus, ik vind het jammer dat u geen inhoudelijke discussie wil voeren. Weerwoord is blijkbaar niets iets waar u op zit te wachten.