Leugens.nl

Geen Afrikaanse doden door vuil Trafigura 

Het ‘gifschip’ Proba Koala

Jaffe Vink beticht Volkskrant van verdraaiing; Bonje bij NRC

In 2006 loste de olietanker Probo Koala in Abidjan in Ivoorkust scheepsafval in opdracht van handelsbedrijf Trafigura , nadat verwerking in Amsterdam veel te duur wordt gezien de chemische samenstelling. Lokaal bedrijf Compagnie
Tommy dumpte het goedje met naar zeggen ‘de extreem giftige stoffen’ in de stad, met volgens een aantal media zeventien doden en tienduizenden gewonden tot gevolg.

De Volkskrant in Nederland en The Guardian in Engeland liepen voorop met journalistiek onderzoek. Zo berichtte de Volkskrant aan de hand van NFI-onderzoek dat 2.600 liter zwavelwaterstof ‘tien tot 16 tot 17 doden’ veroorzaakte.

Ze werden geholpen door Greenpeace, ‘the good guy’, in de jacht op het nietsontziende Trafigura, ‘the bad guy’. Trafigura werd meer en meer als boef beschouwd door pogingen publicaties tegen te houden met het zwaarste geschut. Zo wilde Trafigura het Minton rapport tegenhouden. Rapporten verschillen van elkaar, kunnen voorwerp zijn van ‘cherry picking’ door media en veroorzaken veel onrust.

Ook uitgelekte e-mails bij de BBC (en bij The Guardian) over de grote problemen om het afval verwerkt te krijgen wegens de kwalijke inhoud doen Trafigura geen goed. De pijlen richtten zich steeds op het bedrijf en kennelijk niet op het reguliere karakter van dit soort dumping dat ook naar voren treedt. Smeerboel is handel, en als we ’s morgens onze auto’s starten willen we dat niet weten.

Met behulp van de haviken van bureau Carter-Ruck probeert Trafigura journalisten tot zwijgen te brengen, acties die hun objectiviteit doorgaans geen goed doen.
Er wordt een keer recht gesproken in het voordeel van Trafigura, wat betreft de vermeende doden. De BBC ziet zich genoodzaakt excuses aan te bieden voor Newsnight waarin de kwestie als het ergste gifschandaal sinds ‘Bhopal’ wordt genoemd. De rechter meent dat Trafigura geen blaam treft voor de dumping in Ivoorkust. Dat gaat ver, maar de beschuldiging van het doden met gif was de andere uiterste leugen

Vink vs. Volkskrant

Journalist Jaffe Vink schreef met ‘Het Gifschip’ een aanklacht tegen vooral Greenpeace en de Volkskrant in de persoon van verslaggever Jeroen Trommelen die de kwestie behandelde. Vink: “Het is duidelijk dat het afval nooit zo gedumpt had mogen worden. Het was een stinkende en bijtende smurrie. Maar er zat geen dodelijk gif in het afval. De Volkskrant en Greenpeace zijn handelaren in angst.”

De Volkskrant reageerde via de Ombudsvrouw Margreet Vermeulen op 28 oktober 2011 onder de kop Volkskrant handelde niet in angst in affaire-Probo Koala.

Ze erkent dat een verhaal over verminkte kinderen van Jeroen Trommelen uit 2010 een geleend en nimmer onderzocht ooggetuigenverslag is en dus onbetrouwbaar. Verder heeft Trommelen geen fouten gemaakt want hij is later niet doorgegaan met zekere beschuldigingen van doden en gewonden. Maar toch: “De onzekerheid of de Probo Koala dodelijke slachtoffers op zijn geweten heeft, had luider door moeten klinken in de berichtgeving. In de Volkskrant, maar ook in alle andere kranten trouwens.”

Ze ontkent dat Trommelen met weglatingen bewust een scheef beeld van de kwestie heeft geboden. Waar hij argumenten in het voordeel van Trafigura wegliet, zou dat redelijk geweest zijn. Ze vindt dat Vink ook een onjuist conclusie trekt over de de verklaring van twintig onafhankelijke deskundigen voor het High Court in Londen dat niet vastgesteld is dat het afval dodelijk gif bevatte:

“Zij verklaarden dat het afval slechts ‘griepachtige verschijnselen’ kon veroorzaken. Hier maakt Vink een foutje. In de verklaring staat (volgens de internationale pers) dat de deskundigen ‘niet in staat zijn een verband aan te tonen tussen blootstelling aan de stoffen en de dodelijke slachtoffers.’ Dat is heel wat anders.”

Brief van de dag

Vink is het met het relaas van Margreet Vermeulen niet eens en stuurt de krant een ingezonden brief die de krant op 8 november zelfs als ‘Brief van de dag’ publiceert:

“‘Er zat geen dodelijk gif in het afval’

Jaffe Vink, Amsterdam auteur ‘Het Gifschip’ (Prometheus)

Het is droevig maar het lijkt er op dat helemaal niemand van deze krant nog een milligram verstand van chemie heeft. Nadat de idealistische milieuredacteur Jeroen Trommelen vijf jaar lang heeft beweerd dat er door het afval van de Probo Koala een Grote Giframp heeft plaatsgevonden in Ivoorkust – met vijftien doden – komt de ombudsvrouw de boel evalueren. Dat loopt niet goed af.

In haar artikel van 29 oktober over mijn boek Het gifschip staan dertien fouten. Laat ik er twee noemen: een kleine en een grote. De ombudsvrouw heeft het over ‘zwavelstoffen’. Maar dat woord bestaat niet. En de stoffen bestaan ook niet. Ze zal wel ‘zwavelwaterstof’ bedoelen – de hoofdverdachte van dood en verderf – maar ik vermoed dat de ombudsvrouw evenveel verstand van chemie heeft als die milieuredacteur. Even verderop gaat het finaal mis.

In mijn boek concludeer ik dat er geen zwavelwaterstof in het afval zat, op basis van een verklaring van een deskundige voor de Amsterdamse rechtbank. Wat schrijft de ombudsvrouw? ‘Deze getuigenis heeft de verslaggever niet opgetikt omdat de verklaring achter gesloten deuren is afgelegd.’

Dat is waar, de deskundige is achter gesloten deuren verhoord, maar wezenlijke gedeeltes van het verslag van deze verhoren werden op een openbare zitting voorgelezen. Tien bladzijden lang. Met als conclusie: geen zwavelwaterstof. De milieuredacteur heeft de essentie gemist: er zat geen dodelijk gif in het afval.

Het is duidelijk dat het afval van de Probo Koala nooit zo gedumpt had mogen worden. Het zorgde voor milieuvervuiling en stankoverlast. Mensen kregen hoofdpijn en werden misselijk en grieperig. Maar dat is van een heel andere categorie dan een giframp met 15 doden en duizenden gewonden.

In een reactie op mijn boek zei hoofdredacteur Philippe Remarque: ‘In het begin zaten we fout, net als alle media. We zijn te veel achter de berichtgeving van de [Ivoriaanse] regering aan gegaan. Dit hebben we later rechtgezet.’

De Volkskrant heeft het foutieve beeld van een grote giframp helemaal niet duidelijk en ruimhartig rechtgezet. Haar lezers denken nog steeds dat er ‘zeer giftig zwavelwaterstof’ in het afval zat.

Het is geen gifschandaal, het is een journalistiek schandaal.”

Remarque: Vink tendentieus

Volkskrant blijft bij de eigen opvatting. Hoofdredacteur Philippe Remarque desgevraagd: “Het boek is selectief en tendentieus omdat het zich concentreert op een paar fouten die alle media in het begin hebben gemaakt, en tracht de Volkskrant de schuld in de schoenen te schuiven.

Vink verzwijgt dat wij later samen met the Guardian, de BBC en de Noorse staatsomroep hebben blootgelegd dat Trafigura precies wist hoe schadelijk de lading van die boot was. We hebben e-mails van het Trafigura-hoofdkwartier aan de kapitein onthuld met oproepen niet de ware aard van de lading te melden.

Daar hebben de vier media en prestigieuze internationale prijs voor onderzoeksjournalistiek ontvangen. De kern van de zaak is dus dat dat bedrijf heel erg fout heeft gehandeld.

Dat daar doden door zijn gevallen, hebben we na die beginweek niet meer gemeld, omdat het niet bewezen is. Het tegendeel is overigens evenmin bewezen.

Voor een afgewogen oordeel van onze berichtgeving had Vink alle kanten moeten belichten. Nu is het een pamflet tegen onze verslaggever geworden.”

Tendentieus en geen wederhoor. Gaat de krant naar de Raad voor de Journalistiek? Remarque: ” We gaan niet naar de Raad voor de Journalistiek.”

Jeroen Trommelen reageert niet. Margreet Vermeulen kan zich niet vinden in de inhoud van het schrijven van Vink: “Het ontaardt in welles-nietes. De verklaringen van artsen, autoriteiten en regering staan tegenover ontkenningen. De waarheid is nu moeilijk meer te achterhalen. Ook bij de NRC was daar kennelijk een conflict over”

Karel Knip: leugens

Binnen NRC Handelsblad was er wel een weerwoord vanuit de wetenschap. Karel Knip schreef in de Wetenschapsbijlage van 17 oktober 2009 onder de kop Spoken in Abidjan dat er niets deugde van het geschapen beeld over ‘de giframp’. Hij citeerde de Britse rechter die de schikking trof tussen Trafigura en advocatenkantoor Leigh Day & Co. namens de (vermeende?) slachtoffers: “Leigh Day, geconfronteerd met de bewijzen van de deskundigen, erkent nu dat de slops in het ergste geval een reeks tijdelijke griepachtige verschijnselen en angst hebben kunnen oproepen.”

Franse rampendeskundigen, gevolgd door een team van de Undap (VN) hadden ter plekke al vastgesteld dat het goedje geen slachtoffers heeft kunnen veroorzaken, ook niet de snel gemelde twee overleden meisjes.

En uit het NFI-rapport dat volgens Volkskrant en Guardian alarmerend was, zegt Knip: “Daarin zijn geen griezelige onbekende stoffen aangetroffen, het bestaat voornamelijk uit een geconcentreerde oplossing van NaOH (natriumhydroxide) in water waarin behalve fenolen vooral het genoemde waterstofsulfide (H2S) en mercaptaan zijn opgehoopt. Hetzelfde onaangename afval ontstaat dagelijks in vele raffinaderijen, maar wordt meestal op eigen terrein geregenereerd. Bij verkeerde behandeling kunnen de gevaarlijke H2S en mercaptanen er uit vrijkomen.”

En ook: “Maar het aantal slachtoffers, door Greenpeace graag vergiftigden genoemd, zal onverminderd blijven stijgen. Ook het ‘officiële’ dodental blijft groeien, op 17 februari 2007 wordt het zomaar opeens nog met vijf
verhoogd tot 15. Dan is het afval van de Probo Koala al lang en breed door het Franse bedrijf Tredi weggehaald en verbrand in Frankrijk.”

Klinkklare leugens bepalen de affaire volgens Knip, zeker van de kant van de Ivoriaanse autoriteiten die wel winst zagen in de zaak. Zo laakte Knip de 100.000 geregistreerde ‘slachtoffer’ die volgens hem absoluut niet geleden konden hebben onder de dampen gezien de windrichtingen.

NRC-conflict

Trommelen van de Volkskrant vindt dan dat Knip eenzijdig bericht en de oren laat hangen naar Trafigura. Zo negeert hij de e-mail onthullingen. En ook: ” Wat Knip ook niet hielp, is dat Trafigura blij was met zijn bevindingen en die presenteerde als bewijs van onschuld. Het bedrijf liet niets na om het andere journalisten moeilijk te maken, terwijl het Knip documentatie stuurde.”

Dit staat in een artikel van de Ombudsman van NRC, Sjoerd de Jong, in nrc.next van dinsdag 8 november 2011. (Het stuk kwam niet in NRC Handelsblad en niet op de website.)

Hieruit blijkt dat binnen NRC er ernstige onenigheid ontstaan is over dit artikel, zodanig dat de hoofdredacteur de boel moest sussen: “De ruzie tussen Knip en Dohmen werd gesust door een lid van de hoofdredactie.

Toch bleef de krant daarna twee sporen volgen. In artikelen van Knip was geen sprake van een gifschip of giframp. Maar in koppen en intro’s van andere stukken van redacteuren en persbureaus bleven die woorden steevast opduiken.”

Onderzoeksjournalist Joep Dohmen en correspondente Pauline Bax in Ivoorkust berichtten over gif en de ellende die daarvan het gevolg was.

De Ombudsman maakt ook melding van een onderzoek van studente Journalistiek Leoni Bibi Bleekemolen over de zaak. Zij kwam al tot de conclusie dat media de oren te veel leiten hangen naar Greenpeace. Ze vond zowel de Volkskrant als NRC ‘inconsequent en fragmentarisch’ berichten.

De Jong concludeert: “Maar ook het frame dat Vink wil aanbrengen – dat de affaire puur een mediahype was – klopt niet. Trafigura werd door de rechtbank in Amsterdam veroordeeld wegens illegale uitvoer van chemisch afval en het achterhouden van informatie over de lading. Geen giframp betekent nog niet: geen milieuschandaal.”

Verder is het zeker zo belangrijk voor rampverslaggevers om behalve een lobbyclub als Greenpeace ook wetenschappers in de arm te nemen om te bepalen of er sprake is van een gifschandaal of een ‘gifschandaal’.

Peter Olsthoorn | 13-11-11 13:25