Leugens.nl

bij de aanbieding van stukken aan de commissie-Davids 

Mag de regering liegen?

Verleende Nederland in 2003 alleen politieke steun aan de Irakoorlog, of was het daar ook militair bij betrokken?

Dat is één van de belangrijke vragen die de ”˜commissie van onderzoek besluitvorming Irak’ geacht wordt op te helderen. Vandaag biedt een delegatie van journalisten een door OnJo — de internetportal voor onderzoeksjournalistiek van de publieke omroep — samengesteld dossier aan Willibrord Davids aan, de voorzitter van de commissie.

In dit dossier zijn de belangrijkste mediaberichten van de afgelopen jaren gebundeld over militaire operaties in en rond Irak. Operaties waaraan Nederland van oktober 2002 tot april 2003 volgens diverse bronnen in het diepste geheim deelnam.

Het gaat om een spionagemissie van de Walrusonderzeeí«r (waarover RTL Nieuws in november 2002 berichtte) en verkenningsoperaties van F16-vliegtuigen en speciale eenheden van het Korps Commandotroepen (waarvan het VPRO/VARA-radioprogramma Argos herhaaldelijk melding maakte).

Het kabinet heeft die militaire betrokkenheid steeds nadrukkelijk ontkend, herhaaldelijk ook tegenover de Tweede Kamer. De opheldering van deze kwestie zal niet meevallen, ook omdat de commissie-Davids niet de bevoegdheid heeft getuigen onder ede te horen.

De onthullingen van RTL Nieuws en Argos betroffen kleinschalige militaire inlichtingenoperaties. Dat doet niets af aan het belang van de zaak. Het gaat hier om twee principií«le vragen:

• Is Nederland in het geheim betrokken bij oorlogen of militaire operaties waarover het parlement niet is geí¯nformeerd?
• Mag de regering liegen tegen het parlement als het om de bescherming van staatsgeheimen gaat?

Uit onderzoek naar geheime militaire operaties van Nederlandse commando’s in Afghanistan door Argos kwam naar voren dat militairen soms opdrachten buiten de officií«le mandaten moesten uitvoeren. Opdrachten waarvoor geen schriftelijke bevelen of andere documenten bestaan en waarvoor — als er iets mis zou gaan — wellicht ook geen rugdekking zou worden gegeven door de formeel verantwoordelijke commandanten. Ook is gebleken dat informatie over dergelijke zaken opzettelijk geheim werd gehouden voor de minister van Defensie.

De onthulling van Argos in oktober 2007 over een sheet waarmee Nederlandse commando’s in Afghanistan in 2002 werden voorbereid op een bezoek door de toenmalige minister van Defensie, leidde tot commotie in de Tweede Kamer.

Op die sheet stonden onder de kop ”˜Wat willen wij niet kwijt’ zes punten, waaronder politiek uiterst gevoelige zaken als ”˜Hoe is het geregeld met U.S.?’, die de commando’s niet wilden vertellen aan de toenmalige minister Frank de Grave.

Het kan daarom van belang zijn dat de commissie-Davids behalve politici (toenmalige ministers, toenmalige leden van de Commissie Stiekem, Kamerleden die medio juni 2004 door de minister van Defensie vertrouwelijk werden geí¯nformeerd over een aantal geheime militaire operaties), ook militaire commandanten hoort van de diverse krijgsmachtonderdelen en de (mogelijk) betrokken eenheden, en ondergeschikt uitvoerend militair personeel.

Artikel 100 van de Grondwet verplicht de regering het parlement in te lichten over de inzet van de krijgsmacht in het buitenland ”˜ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde’. Dit liefst vooraf, maar in elk geval zo spoedig mogelijk achteraf.

Na de terreuraanslagen van 11 september 2001 in de VS heeft de Nederlandse regering zich op het standpunt gesteld dat het parlement niet per se over alle Nederlandse militaire operaties hoeft te worden ingelicht die in het kader van de wereldwijde strijd tegen het terrorisme worden uitgevoerd.

Hiertoe heeft de regering een omstreden juridische constructie gehanteerd, die herhaaldelijk tot botsingen heeft geleid met de Tweede Kamer — onder meer met de huidige minister van Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders.

De regering steunde in de kern op de volgende redenering: Amerika is na de terreuraanslagen gerechtigd uit zelfverdediging militaire operaties uit te voeren en Nederland is via art. 5 van het NAVO-verdrag (een aanval op een van ons is een aanval op allen) verplicht Amerika daarbij te steunen.

Omdat het hierbij niet gaat om operaties waar art. 100 Grondwet voor bedoeld is (”˜handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde’) is het ook niet de plicht van de regering het parlement hierover te informeren.

Daarnaast heeft de regering de mogelijkheid om, buiten art. 100 om, gebruik te maken van een speciale procedure voor geheime militaire operaties. Daarbij staat niet alleen het voltallige parlement buitenspel, maar ook de meerderheid van de regering zelf.

Ingrijpende geheime besluiten kunnen in speciale gevallen worden genomen door een handvol ministers, een klein zogeheten kernkabinet onder aanvoering van de premier.

De Kamer heeft in principe ingestemd met deze procedure, maar in de discussies hierover ging het steeds om situaties als het oppakken van oorlogsmisdadigers, gijzelingen en andere gebeurtenissen in het buitenland waarbij het leven van Nederlandse staatsburgers op het spel staat.

De Kamer had daarbij niet in gedachten dat de regering in het geheim kan besluiten om aan omstreden militaire avonturen zoals de inval in Irak mee te doen.

Huub Jaspers | 03-04-09 15:37